W trakcie pracy pijawki z jej gruczołów ślinowych do krwioobiegu człowieka uwalniane są liczne substancje lecznicze. Gruczoły ślinowe pijawki pełnią funkcje związane z pobieraniem i magazynowaniem krwi. Produkują kompleks związków SGS – Salivary Glands Secretion – znany jako hirudozwiązki.
To właśnie dzięki hirudozwiązkom lista schorzeń, które można wyleczyć pijawkami, jest ogromna. Choroby naczyniowe i układu krwionośnego, schorzenia kardiologiczne, reumatologiczne czy schorzenia narządu ruchu, osobom niezaznajomionym z hirudoterapią przychodzą do głowy intuicyjnie. Mniej oczywiste, jednak doskonale leczone przez pijawki, są także choroby skóry, oczu, hormonalne czy stomatologiczne.
Zakrzepica jest to choroba zakrzepowo-zatorowa. W jej konsekwencji w żyłach powstają niebezpieczne dla zdrowia i życia skrzepy. W początkowym etapie zakrzepicy skrzeplina przylega zwykle do ściany naczynia, jednak po czasie, u niektórych chorych, jej fragmenty mogą się oderwać. Oderwany zakrzep może wywołać wstrząs lub nagłe zatrzymanie krążenia i oddychania, a to oznaczać może nawet śmierć.
Liczne badania naukowe udowodniły, że substancje przeciwkrzepliwe, antykoagulacyjne i antyadhezyjne potrafią skutecznie zapobiegać chorobie zakrzepowej, a w przypadku jej wystąpienia doświadczony hirudoterapeuta w szybki i bezpieczny sposób może znacząco obniżyć poziom INR a także D-DIMERÓW.
Wśród hirudozwiązków znajduje się antyelastaza, która spowalnia proces starzenia się skóry, poprzez hamowanie enzymu rozkładającego elastynę i spowalnianie rozkładu tkanki sprężystej skóry. Liczne badania wykazały, że przystawianie pijawek wspomaga terapię tocznia, trądziku, łuszczycy, różyczki, cellulitu, egzem, sklerodermii, pajączków na kończynach dolnych, czyraków, ropni, przebarwień, trudno gojących się ran cukrzycowych oraz ran przy zakażeniu gronkowcem.
Problemy z ciśnieniem, w tym nadciśnienie tętnicze, są obecnie uznane za najczęstsze schorzenia układu sercowo-naczyniowego. Hirudozwiązki takie jak np. PC-LS, czy hirustazyna są typowymi regulatorami ciśnienia tętniczego krwi. Hamują skurcz mięśni naczyń krwionośnych, są bardzo silnym inhibitorem czynników krzepnięcia krwi, zapobiegają zakrzepicy, przywracają prawidłowe ciśnienie i krążenie krwi w uprzednio zamkniętym naczyniu krwionośnym i uniemożliwia ponowną zakrzepicę tętnic.
Normy ciśnienia tętniczego krwi:
- < 100/60 mm Hg – niedociśnienie
- < 120/80 mm Hg – optymalne ciśnienie
- 120-129/80-84 mm Hg – normalne ciśnienie
- 130-139/85-89 mm Hg – prawidłowe wysokie ciśnienie
- 140-159/90-99 mm Hg – łagodne nadciśnienie
- 160-179/100-109 mm Hg – umiarkowane nadciśnienie
- 180/110 mm Hg i powyżej – ciężkie nadciśnienie
Substancje o działaniu przeciwzapalnym zawarte w wydzielinie pijawki przyspieszają gojenie się ran, hamują działanie czynników stanów zapalnych i ich rozprzestrzenianie się w tkankach oraz zmniejszają obrzęki.
Wyróżniamy wśród nich m.in. hirustazę, bdeliny A i B, eglina C ( udowodniono pozytywne efekty w leczeniu chorób płuc i oskrzeli, w tym zapalenia płuc z ostrą niewydolnością oddechową, hamuje ona też degradację inicjowaną przez trzustkowe proteazy serynowe przy ostrym zapaleniu trzustki), bdellastazyny ( hamują powstawanie stanów zapalnych w układzie moczowo-płciowym ).
Pijawki stosowane są w leczeniu urazów, stłuczeń, przy skręceniach i zwichnięciach kończyn z obrzękiem pourazowym. Obrzęki jednak zdarzają się nie tylko w wyniku urazów ale również przy zaburzeniach układu krążenia. Często towarzyszy im uczucie ciężkich nóg, cellulit wodny czy ograniczenie ruchomości kończyn.Wiele kobiet z tendencją do żylaków skarży się jednocześnie na zwiększenie obwodu kończyn.
Hirudozwiązki mają działanie wzmacniające krwionośne naczynia włosowate, stymulują naczynia limfatyczne, działają przeciwzapalne i często w 24 godziny od zabiegu znacząco zmniejszają obrzęki.
Pierwszymi substancjami, jakie pijawki aplikują podczas procesu żerowania są endorfiny i serotonina. Znane one są powszechnie jako hormony szczęścia i substancje silnie znieczulające. Przypuszcza się, że działanie przeciwbólowe tych substancji wynika z dużej atrakcyjności dla ludzkiego mózgu neuropeptydów produkowanych przez pijawkę. Poza efektami przeciwbólowymi endorfiny powodują likwidację uczucia niepokoju, euforię oraz uspokojenie. Wspomagają redukcję psychicznych i fizycznych uzależnień, likwidują nudności, regulują stany lękowe i depresję.
Pijawki działają przeciwżylakowo na żylaki kończyn ale i hemoroidy w dwoisty sposób. Po pierwsze dzięki hirudozwiązkom możliwe jest obkurczenie i zmniejszenie widoczności i bolesności istniejących już zmian naczyniowych. Po drugie, dzięki przyspieszeniu poprzez hirudozwiązki regeneracji wątroby i śledziony pijawki zapobiegają tworzeniu się nowych żylaków, czy pajączków.
Hirudyna, czyli najbardziej znany produkt pijawek lekarskich i najlepszy z istniejących lek przeciwzakrzepowy współdziałający z innymi wydzielinami gruczołów ślinowych pijawki, między innymi z hementyną, hementeryną oraz antystatyną.
Hementeryna oraz hementyna dzięki swoim właściwościom rozpuszczają (inkoagulują) istniejące zakrzepy oraz udrażniają naczynia.
Destabilaza jako substancja charakteryzująca się silnym działaniem przeciwagregacyjnym trombocytów, hamuje czynnik aktywacji płytek krwi, powoduje rozkładanie zakrzepłej krwi. Destabilaza zawiera także unikalną substancję niskocząsteczkową prostaglandynę. Utrzymuje ona w dobrym stanie (regeneruje) naczynia krwionośne, przewód pokarmowy oraz reguluje poziom cukru we krwi.
Miażdżyca to przewlekła choroba zwyrodnieniowa tętnic powodująca ich stwardnienie i ograniczenie drożności. Bezpośrednią przyczyną jej rozwoju jest odkładanie się blaszek miażdżycowych w wyniku zbyt dużej ilości cholesterolu we krwi. Konsekwencją schorzenia jest zmęczenie, trudności z koncentracją, zapamiętywaniem, a nieleczona choroba może doprowadzić do zawału mięśnia sercowego lub udaru mózgu.
Wsród hirudozwiązków działających przeciwmiażdżycowo wymienić można m.in. esterazę cholesterolową, czy lipazę, które wykazują korzystny wpływ na poziom stężenia lipidów, normalizują poziom całkowitego cholesterolu (TCI), triglicerydów (TG) oraz zmniejszają LDL. Wydzielane przez pijawki związki nie tylko regulują poziom lipidów, ale też poprawiają stan naczyń. Saratynaoraz hirudyna zapobiegają odkładaniu się płytek miażdżycowych i rozpuszczają już istniejące, a orgelaza natomiast w ciężkich przypadkach niedokrwiennych powoduje wykształcenie się krążenia obocznego i lepsze ukrwienie kończyn.
W wydzielinach pijawek znajdziemy hirudozwiązki mające realny wpływ na układ hormonalny człowieka. Zaliczymy do nich :
Progesteron, od którego stężenia zależy kurczliwość mięśniówki macicy i endometrium. Dzięki niemu układ immunologiczny kobiety nie będzie wytwarza przeciwciał przeciwko komórkom płodu. Również estradiol bierze udział w regulacji miesiączek, owulacji i wspomaga przygotowania do ciąży. Ma to znaczące zastosowanie w terapiach bezpłodności.
Ponadto testosteron wpływa na rozwój męskich narządów płciowych oraz podtrzymywanie ich funkcji w życiu dorosłym. Pod jego wpływem ma miejsce stymulacja i utrzymanie funkcji seksualnych oraz kształtowanie się męskiego profilu behawioralnego. Ma działanie anaboliczne wyrażające się m.in. wpływem na przyrost masy mięśniowej w wyniku przerostu komórek mięśniowych bez zwiększenia ich ilości.
Wśród licznych hirudozwiązków znajdziemy również te, które po przystawieniu w okolice tarczycy wspierać będą jej funkcje i wspomagać leczenie m.in. Hashimoto.
Wśród hirudozwiązków wyróżnić możemy substancje mikrobobójcze, które hamują rozwój bakterii, wirusów i grzybów w organizmie człowieka:
Kolagenaza hamuje rozwój bakterii w ranie, ponieważ rozpuszcza tkanki martwicze, które są pożywieniem bakterii.
Chloromycetyna jako substancja przeciwbakteryjna pomocna jest w meningokokowej posocznicy, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, zakażeniu Staphylococcus aureus czy tężcu.
Hialuronidaza rozpatrywana jest zarówno jako silny antybiotyk oraz czynnik umożliwiający szybkie przenikanie przez błony komórkowe sąsiadujących ze sobą komórek i tkanek ciała. Interesującą właściwością tego enzymu jest rozpuszczanie związków wielocukrowych tworzących ścianki przetrwalników wielu mikroorganizmów, w tym wirusów i grzybów.
Pijawki aktywizują ustrojową odporność i za pomocą różnorodnych substancji regulują odpowiedź naszego organizmu na infekcje o rozmaitej etiologii. Oczywiście poprzez immunomodulację rozumiemy tu zarówno wzmacnianie czynności samonaprawczych organizmu, a więc naszej odporności, ale także osłabienie negatywnych nadmiernych reakcji immunologicznych, w tym autogresji takich jak np. RZS.
Oddziaływanie pijawkami na punkty akupunkturowe oraz refleksoterapeutyczne strefy odruchowe należy do jednych z najczęstszych i skutecznych praktyk.
Oddziaływania na refleksyjne, czyli biologicznie aktywne punkty na ciele człowieka, które położone są przy jednym z głównych kanałów energetycznych (meridianów) wspomaga pracę narządów wewnętrznych, układu limfatycznego, ale też silnie wpływa na aspekty psychosomatyczne.
Bdeliny A i B znajdujące się wśród hirudozwiązków nie tylko hamują działanie czynników stanów zapalnych i ich rozprzestrzenianie się w tkankach, przyspieszają gojenie się ran, hamują czynniki zapalne oraz zmniejszają obrzęk, ale też odpowiedzialne są za stymulację wzrostu i regenerację komórek nerwowych. Dzięki temu są przydatne w leczeniu schorzeń neurodegradacyjnych jak np. choroba Parkinsona, Alzheimera lub dystrofia nerwowo-mięśniowa.
Ponadto wśród dobroczynnych właściwości destabilazy znaleźć można również stymulację wzrostu komórek nerwowych, co aktualnie wykorzystywane jest przy transplantacjach i replantacjach, a w odpowiednich warunkach przyczynić się może do rozpowszechnienia hirudoterapii w schorzeniach neurodegeneracyjnych.
Wykazano, że zastosowanie hirudoterapii wspiera rewaskularyzację przeszczepionych tkanek i przepływ krwi oraz zmniejsza obrzęki. Leczenie pijawkami stosuje się po rekonstrukcjach i replantacjach. Pijawki przyczyniają się do reanastomozy naczyniowej.
